Ωκεανός γνώσης ή κολυμπήθρα πληροφοριών;

Ο μαγικός κόσμος του internet. Σκέφτεσαι οτιδήποτε, ανοίγεις το google πληκτρολογείς και σε νανοδευτερόλεπτα έχεις μπροστά σου όσα δεν χωράνε σε ολόκληρο τοίχο με βιβλιοθήκες. 

Θες να μάθεις ειδήσεις στην τελευταία γωνία του πλανήτη, θες να δείς τι ανακάλυψε αυτή την βδομάδα το διαστημόπλοιο της NASA... την πιο απίθανη απορία σου μπορείς να την λύσεις σε λίγα κλικ.Έχετε δεί ποτέ γαλάζιο αστακό; Στην αναζήτηση του google βγάζει 76100 αποτελέσματα. Α, είναι και δωρεάν! Ο όγκος πληροφορίας στον οποίο έχουμε πρόσβαση εδώ και κάμποσα χρόνια, σε σχέση με όχι πολύ παλιά ας πούμε πριν 20 χρόνια είναι πολλαπλάσιος.

Για την ακρίβεια θα πω ότι είναι άπειρος. Είναι σαν να έχουμε στο σπίτι ένα δωμάτιο βιβλιοθήκης το οποίο τροφοδοτείται αδιάκοπτα με βιβλία τα οποία δεν προλαβαίνουμε να τα διαβάσουμε όλα. Έτσι και στο ιnternet, μπορεί να διαβάσουμε πολύ αλλά ποτέ δεν θα τα εξαντλήσουμε.
Όλα αυτά είναι χιλιογραμμένα και χιλιοειπωμένα. Όμως με την πάροδο του χρόνου, αναπτύσσεται (έντονα θα πω) ένα νέο είδος κινδύνου. Για να είμαι ειλικρινής όχι και τόσο νέο...

Κάποτε και ισχύει ακόμα για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, αν κάτι το βλέπαμε στην τηλεόραση ήταν αλήθεια. Μια πληροφορία, ένα γεγονός ή μια είδηση απο την στιγμή που εθεάθη στην τηλεόραση, αυτομάτως κατατάχθηκε στην αλήθεια. Παλαιότερα τον ρόλο αυτό τον είχαν οι εφημερίδες. Σήμερα το internet. Αν διαβάσω κάτι στο wikipedia αυτομάτως είναι σωστό. Ποιός το έγραψε; Κάναμε έλεγχο των πηγών και των αναφορών; Το σκεφτήκαμε καθόλου; Αν καταχωρηθεί ένα άρθρο για τον γάϊδαρο, ενδεχομένως μέσα στο κατεβατό του wiki ίσως κάπου να γράφει ότι πετάει. Μπήκαμε στον κόπο να το διαβάσουμε ολόκληρο; Προσωπική εκτίμηση είναι ότι όχι. Διαλέγουμε ένα site που θεωρούμε έγκυρο, αναζητούμε την πληροφορία που μας ενδιαφέρει και συνεχίζουμε εφυσηχασμένοι. Αν κάποτε το σημείο αναφοράς ήταν ο papyrus larrus, σήμερα είναι το wikipedia.

Θα δώσω ένα τυπικό παράδειγμα. Πληκτρολογούμε Pythagorean theorem στο wikipedia και διαβάζουμε στην δεύτερη παράγραφο (copy-paste):
The Pythagorean theorem is named after the Greek mathematician Pythagoras (ca. 570 BC—ca. 495 BC), who by tradition is credited with its discovery and proof,^[2][3] although it is often argued that knowledge of the theorem predates him. There is evidence that Babylonian mathematicians understood the formula, although there is little surviving evidence that they used it in a mathematical framework.^[4][5]

Παρατήρηση πρώτη. Όσοι απο εσάς τελειώσατε το Λύκειο, ίσως θυμάστε στην δευτέρα λυκείου, όταν ο μαθηματικός σας δίδαξε το πυθαγόρειο θεώρημα στην γεωμετρία, ότι μάλλον σας είπε πως το θεώρημα ονομάστηκε έτσι προς τιμή του μεγάλου αυτού φιλοσόφου. Αναφερόμενοι στο εν λόγω θεώρημα, συνηθίζουμε να λέμε ότι ανακαλύφθηκε και αποδείχθηκε απο τους πυθαγόρειους, εννοώντας τους μαθητές του ή αυτούς που ακολουθούσαν την διδασκαλία του. Πάντως σίγουρα όχι τον ίδιο τον Πυθαγόρα. Δεν υπάρχει πουθενά γραμμένο ότι το απέδειξε αυτός.

Παρατήρηση δεύτερη. Στην συνέχεια αυτού που έχουμε παραθέσει απο το wiki, γράφει ότι There is evidence that Babylonian mathematicians understood the formula. Αν κάνετε τον κόπο να διαβάσετε τις παραπομπές, θα δείτε ότι στα εν λόγω πειστήρια πράγματι εμφανίζονται πυθαγορικές τριάδες. Όμως η μικρότερη είναι η (45,60,75). Απορία, αν γνώριζαν για τις τριάδες γιατί δεν ξεκίνησαν να τις γράφουν απο την μικρότερη; Η απάντηση είναι ότι δεν συμφωνούν όλοι οι μελετητές ότι πράγματι πρόκειται για γνώση αυτού που σήμερα ονομάζουμε πυθαγόρειο θεώρημα. Κάποιοι προτείνουν ότι αναφέρεται σε κάτι διαφορετικό. Δεν θα κάνω παραπάνω μαθηματική ανάλυση του θέματος.

η φωτογραφία είναι απο την διεύθυνση http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/

Τρίτη και τελευταία παρατήρηση. Αν ο Πυθαγόρας γνώριζε το θεώρημα απο του Βαβυλώνιους, γιατί έκανε τον κόπο να κοσμοθεωρήσει τα πάντα βάση των φυσικών αριθμών;

Μια πιθανή και εύκολη απάντηση είναι ότι δεν το γνώριζε. Μια δεύτερη εκδοχή είναι ότι δεν ήταν 

εύκολο να αντιληφθεί την σημασία του θεωρήματος, για αυτό και στην συνέχεια κοσμοθεωρεί τα πάντα με βάση τους φυσικούς αριθμούς. Υπάρχει μια -εξ΄όσων γνωρίζω- αρχαία Βαβυλωνιακή πλάκα, στην οποία γίνεται μια εξαιρετική προσέγγιση της τετραγωνικής ρίζας του δύο, όμως εξίσου σημαντική είναι η παρατήρηση απο τους Πυθαγόριους ότι ο αριθμός αυτός... δεν μπορεί να γραφεί ως λόγος αριθμών, δηλαδή ως κλάσμα επομένως είναι άρρητος. 

(εν προκειμένω παρατηρήστε την εννοιολογική σημασία της ελληνικής γλώσσας)

Τελικά γίνεται αντιληπτό ότι  μονολεκτικές απαντήσεις της μορφής: ήξερε ή δεν ήξερε δεν μπορούν να θεωρηθούν καθόλου ικανοποιητικές.

Στην ίδια σελίδα που βρήκαμε την παραπάνω φωτογραφία της Βαβυλωνιακής πλάκας, σε άλλη ενότητα συναντάμε αυτόν τον χάρτη

ο οποίος χρησιμοποιείται ως χάρτης της Ελλάδας και φυσικά απουσιάζει το Καστελόριζο. Καλή τη καρδία θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται περί παράλειψης, κακή την καρδία θα λέγαμε όμως ότι γίνεται επίτηδες και συστηματικά. Όπως και να έχει, το νόημα είναι ότι μια φωτογραφία, μια λεζάντα, εν γένη μια πληροφορία που συναντάμε στο internet πρέπει να την κοσκινίζουμε ως προς την ακρίβεια της.

Αυτό που γίνεται κατανοητό είναι η ανάγκη αμβιβολίας. Σε κάθε τι που διαβάζουμε χρειάζεται κριτική σκέψη και ανάλυση. Το blog αυτό είναι ένα παράδειγμα. Ο γράφων μπορεί να τελεί υπό των καλυτέρων προθέσεων, όμως ο αναγνώστης πως ξέρει ότι δεν γράφω μπούρδες για τον Πυθαγόρα και τους Βαβυλώνιους; Δεν ξέρει!

Μέσα στο internet, υπάρχει (εκτός απο τις τσόντες) μια θάλασσα ανακριβειών. Είναι γελειωδώς εύκολο για τον καθένα να γράψει ότι θέλει. Σήμερα αποφάσισα να δυσφημήσω το wikipedia και το έκανα (ή μήπως όχι;) με μια δόση επιστημονικότητας. Αύριο ενδέχεται να μου την δώσει και να στιγματίσω τον γείτονα μου, φτιάχνοντας 5-6 ακόμα blog, καμιά δεκαριά σελίδες σε social media και πάει λέγοντας όπου θα γράφω ότι μου κατέβει στο κεφάλι. Μα θα μου πείτε, ανέκαθεν μπορούσε ο καθένας να πεί ότι θέλει. Κάποιες φορές να το κάνει ακόμα και βιβλίο. Δεν θα διαφωνήσω, αλλάζει δραματικά όμως το κοινό στο οποίο απευθύνεται μέσα απο το internet. Συναρτήσει της ταχύτητας μετάδοσης που χαρακτηρίζει το μέσο, μια ηλιθιότητα γιγαντώνεται εν ριπή οφθαλμού. Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα, η ιστορία με τον γέροντα Πατσίτσιο. Την ημέρα την σύλληψης του, η αρχική ιστορία του επινοημένου θαύματος είχε αναμεταδοθεί τόσο πολύ... έτσι ώστε να έχει καταστεί γεγονός απο μεγάλη μερίδα ανθρώπων. Για περισσότερα εδώ

Ο συγγραφέας Π. Τατσόπουλος, με αφορμή ένα προσωπικό περιστατικό, είχε γράψει (με δικά μου λόγια!) ότι το κόλπο της εποχής είναι το πληροφοριακό overdose. Στέλνεις συνέχεια πληροφορίες για κάποιον, μέσα σε αυτές θα βάλεις πραγματικά γεγονότα αλλά και ανακρίβειες. Μόλις το πράγμα πάρει τον δρόμο του στο internet (κουτσομπολιό γειτονιάς με digital background) είναι σχεδόν αδύνατο να ξεκαθαρίσεις ποιά απο αυτά που γράφονται είναι αληθή και ποιά όχι.

Το internet υπάρχει σε κβαντική κατάσταση. Είναι ταυτόχρονα ένας ωκεανός γνώσης αλλά και μια κολυμπήθρα πληροφοριών. Σε ποιά απο τις δύο καταστάσεις θα λειτουργήσει για το άτομο, εξαρτάται απο την κριτική του ικανότητα. Το αν αυτή μπορεί να διαμορφωθεί όντας ευρισκόμενος μέσα σε αυτό είναι θέμα προς συζήτηση.